سونوگرافی غربالگری چه ناهنجاری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟

سونوگرافی غربالگری یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری در دوران بارداری است. این روش علاوه بر اینکه ایمن، بدون درد و غیرتهاجمی است اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره وضعیت جنین، رشد طبیعی اندام‌ها و احتمال وجود ناهنجاری‌های ژنتیکی یا ساختاری در اختیار پزشکان و والدین قرار می‌دهد.

سه‌ماهه اول (هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری)

بررسی وجود و تعداد جنین‌ها (تشخیص دوقلویی یا چندقلویی)
تعیین سن دقیق بارداری و تاریخ احتمالی زایمان
اندازه‌گیری ضخامت پشت گردن جنین (NT) برای بررسی احتمال سندرم داون و سایر اختلالات کروموزومی
بررسی وجود استخوان بینی جنین (که در برخی اختلالات کروموزومی غایب است)
ارزیابی ساختار اولیه مغز، قلب، معده، مثانه و اندام‌ها
بررسی ضربان قلب جنین و الگوی جریان خون

سه‌ماهه دوم (هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری – آنومالی اسکن)

بررسی کامل ساختارهای داخلی بدن جنین شامل مغز، قلب، ریه‌ها، کبد، کلیه‌ها، معده، مثانه و روده‌ها
تشخیص نقایص مادرزادی قلب مانند سوراخ در دیواره قلب یا مشکلات دریچه‌ای
بررسی ستون فقرات برای شناسایی ناهنجاری‌هایی مانند اسپینا بیفیدا
بررسی دیواره شکم برای شناسایی فتق یا بیرون‌زدگی اندام‌ها (گاستروشیزیس، اومفالوسل)
بررسی شکل و رشد اندام‌ها (دست‌ها، پاها و انگشتان)
بررسی صورت برای شناسایی شکاف لب یا شکاف کام
تعیین جنسیت جنین
بررسی محل جفت، مایع آمنیوتیک و جریان خون بند ناف

سه‌ماهه سوم (هفته ۲۸ به بعد)

پایش رشد جنین و مقایسه آن با سن بارداری
بررسی حرکات، تونوس عضلانی و تنفس جنین
ارزیابی میزان مایع آمنیوتیک
بررسی جفت و موقعیت آن (مثلاً تشخیص جفت سرراهی)
بررسی جریان خون جنین و بند ناف برای تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
بررسی وزن تقریبی جنین و تشخیص ماکروزومی (رشد بیش از حد جنین)

در طول بارداری برای بررسی دقیق وضعیت جنین و اطمینان از سلامت مادر و جنین انتخاب مرکز مناسب اهمیت زیادی دارد. برای انجام سونوگرافی بارداری در لاهیجان می‌توانید از خدمات کلینیک دکتر آلاله رجب‌زاده بهره‌مند شوید.

اختلالات کروموزومی

اختلالات کروموزومی به تغییراتی در تعداد یا ساختار کروموزوم‌ها گفته می‌شود که می‌توانند مشکلات جدی در سلامت جنین ایجاد کنند. این سونوگرافی می تواند برخی از این اختلالات را تشخیص دهد. رایج‌ترین آنها عبارتند از:
سندرم داون (تریزومی 21): در این اختلال جنین یک کروموزوم اضافی در جفت 21 دارد. علائمی مانند ضخامت بیشتر ناحیه گردن یا تغییرات در بینی جنین می‌تواند نشان‌دهنده وجود سندرم داون باشد. این بیماری معمولاً با مشکلات ذهنی، رشد ضعیف و ناهنجاری‌های قلبی همراه است که در سونوگرافی به‌راحتی شناسایی می‌شوند.
سندرم ادواردز (تریزومی 18): در این اختلال جنین یک کروموزوم اضافی 18 دارد که باعث بروز ناهنجاری‌های شدید در اندام‌ها، قلب و مغز می‌شود. این اختلال معمولاً منجر به سقط جنین در دوران بارداری می‌شود و در صورتی که جنین زنده به دنیا بیاید طول عمر بسیار کوتاهی خواهد داشت.
سندرم پاتائو (تریزومی 13): این اختلال به وجود یک کروموزوم اضافی 13 مربوط می‌شود. ناهنجاری‌هایی که با این بیماری همراه است شامل مشکلات شدید مغزی، صورت، قلب و اندام‌ها می‌شود. احتمال سقط جنین در این اختلال بالا است و نوزادانی که به دنیا می‌آیند معمولاً مدت کوتاهی زنده می‌مانند.

ناهنجاری‌های قلبی مادرزادی

قلب جنین یکی از مهم‌ترین اندام‌هایی است که بررسی می‌شود. نقایص قلبی از مشکلات رایج در دوران بارداری هستند و می‌توانند شامل انواع مختلفی از مشکلات ساختاری قلب مانند سوراخ در دیواره‌های قلب (بین دهلیزی یا بطنی)، تنگی یا نارسایی دریچه‌ها و جابجایی عروق اصلی قلب باشند. سونوگرافی می‌تواند این مشکلات را با دقت بالا شناسایی کند.
اگرچه برخی از نقایص قلبی ممکن است در مراحل ابتدایی بارداری شناسایی نشوند اما در دومین سه‌ماهه بارداری سونوگرافی دقیق‌تر می‌تواند به شناسایی این مشکلات کمک کند.

مشکلات مغزی و نخاعی

مشکلاتی مانند میکروسفال (اندازه غیرطبیعی کوچک سر جنین) یا نقص در تشکیل مغز و نخاع از جمله مواردی هستند که در سونوگرافی قابل مشاهده می‌باشند.
به طور خاص اسپینا بیفیدا (نوعی نقص بسته‌شدن ستون فقرات که می‌تواند باعث مشکلات حرکتی شود) و آنانسفالی ( یکی از شدیدترین ناهنجاری‌ها که در آن بخش عمده‌ای از مغز و جمجمه تشکیل نمی‌شود.) به عنوان نقایص مهم مغزی و عصبی شناخته می‌شوند که با استفاده از سونوگرافی به‌راحتی شناسایی می‌شوند.

ناهنجاری‌های شکمی و گوارشی

این ناهنجاری‌ها مربوط به شکل‌گیری دیواره شکم و اندام‌های داخلی جنین هستند. از جمله آن‌ها می‌توان به فتق دیافراگم اشاره کرد که در آن بخشی از احشاء شکم وارد قفسه سینه می‌شود، گاستروشیزیس که روده‌ها بدون پوشش از شکم بیرون زده‌اند و اومفالوسل که احشاء شکم در کیسه‌ای درون جفت قرار گرفته‌اند.
این موارد معمولاً نیازمند بررسی دقیق و برنامه‌ریزی برای مراقبت‌های پس از تولد هستند.

اختلالات کلیوی و مجاری ادراری

این دسته شامل مشکلاتی است که می‌تواند عملکرد ادراری و رشد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. شایع‌ترین آن‌ها هیدرونفروز است که باعث گشاد شدن کلیه‌ها و کاهش جریان ادرار می‌شود.
در موارد نادر آژنزی کلیوی یعنی عدم تشکیل یک یا هر دو کلیه اتفاق می‌افتد که پیامدهای جدی برای سلامت و عملکرد دارد و نیازمند مراقبت‌های ویژه پس از تولد است.

اختلالات اسکلتی و اندامی

سونوگرافی این امکان را می‌دهد که مشکلات رشد استخوان‌ها و اندام‌ها را شناسایی کنیم. این مشکلات می‌تواند شامل کوتاهی اندام‌ها، نقص در شکل‌گیری استخوان‌های بلند و یا وجود انگشتان اضافی (پلی‌داکتیلی) باشد و اطلاعات ارزشمندی برای برنامه‌ریزی مراقبت‌های پس از تولد ارائه می‌دهد.

اختلالات صورت

یکی از مهم‌ترین ناهنجاری‌های این بخش شکاف لب و کام است که به‌وضوح قابل مشاهده است. همچنین برخی مشکلات چشمی و فکی مانند ناهنجاری‌های شکل و محل چشم‌ها و فک در غربالگری قابل شناسایی هستند و می‌توانند راهنمای اقدامات درمانی پس از تولد باشند.

اختلالات رشد

رشد جنین گاهی دچار اختلال می‌شود و وزن یا اندازه جنین با سن بارداری همخوانی ندارد. محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) به معنی کوچک‌تر بودن جنین نسبت به سن بارداری است و معمولاً به علت مشکلات جفت یا شرایط خاص مادر ایجاد می‌شود.
برعکس ماکروزومی زمانی رخ می‌دهد که جنین بیش از حد رشد کند و این حالت بیشتر در مادران مبتلا به دیابت دیده می‌شود. این یافته‌ها کمک می‌کند پزشک برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان داشته باشد.

با وجود دقت بالای سونوگرافی غربالگری همه ناهنجاری‌ها قابل تشخیص نیستند.
برخی اختلالات ژنتیکی و کروموزومی تنها با آزمایش‌های تکمیلی مانند آمنیوسنتز یا NIPT (آزمایش غیرتهاجمی بررسی DNA جنین) مشخص می‌شوند.
برخی بیماری‌های متابولیک یا اختلالات عملکردی پیچیده تنها پس از تولد قابل شناسایی هستند.
دقت نتایج به مهارت پزشک، کیفیت دستگاه سونوگرافی، وضوح تصویر و شرایط خاص جنین مانند وضعیت قرارگیری و میزان مایع آمنیوتیک وابسته است.
بنابراین غربالگری یک روش ارزشمند برای تشخیص زودهنگام است اما نمی‌تواند جایگزین کامل آزمایش‌های تشخیصی قطعی باشد.

سونوگرافی غربالگری نقش بسیار مهمی در مدیریت بارداری دارد و انجام آن به دلایل متعدد توصیه می‌شود. این روش به والدین و پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت جنین را از همان مراحل ابتدایی بارداری بررسی کنند و در صورت وجود هرگونه ناهنجاری اقدامات لازم را به موقع انجام دهند. اهمیت آن شامل موارد زیر است:
شناسایی زودهنگام ناهنجاری‌ها و کمک به والدین برای تصمیم‌گیری آگاهانه و برنامه‌ریزی بهتر
فراهم کردن امکان مداخله پزشکی یا درمان برخی مشکلات جنین در دوران بارداری پیش از تولد
آماده‌سازی تیم پزشکی برای زایمان و برنامه‌ریزی مراقبت‌های ویژه از نوزاد پس از تولد
کاهش اضطراب والدین و افزایش اطمینان آن‌ها از روند طبیعی بارداری و سلامت جنین

سونوگرافی غربالگری به عنوان یک روشی مهم و قابل اعتماد در دوران بارداری شناخته می‌شود و نه‌تنها سلامت عمومی جنین را ارزیابی می‌کند بلکه امکان تشخیص زودهنگام بسیاری از ناهنجاری‌ها را نیز فراهم می‌آورد. انجام به موقع این سونوگرافی‌ها (به ویژه در سه‌ماهه اول و دوم) اهمیت بالایی دارد و به والدین و تیم پزشکی امکان می‌دهد با اطمینان و آگاهی کامل بارداری را مدیریت کرده و تصمیمات بهینه برای حفظ سلامت مادر و جنین اتخاذ کنند.
دکتر آلاله رجب‌زاده بهترین متخصص سونوگرافی و رادیولوژی در لاهیجان با استفاده از تجهیزات پیشرفته و روش‌های به‌روز خدمات سونوگرافی غربالگری بارداری را با دقت و حساسیت بالا ارائه می‌دهند. سلامت مادر و جنین در این سونوگرافی به طور کامل بررسی می‌شود. برای دریافت نوبت کافیست روی دکمه دریافت نوبت کلیک کرده یا با شماره 01342638279 تماس بگیرید.

منابع
mednexus
sciencedirect